Czy to sztuka jest czy design?

Opublikowane przez ma. w dniu 25 października 201725 października 2017

Jak już pewnie wiesz, blog na którym się znajdujesz jest poświęcony sztuce, designowi i projektowaniu wnętrz. Z jednej strony wspomniane dziedziny są sobie bardzo bliskie, z drugiej – jest między nimi sporo różnic. Problem związany z określeniem co jest sztuką a co wzornictwem przemysłowym to nie przelewki! Nie chodzi tu przecież o samą definicję i kategoryzowanie wytworów ludzkich rąk, ale przede wszystkim o artystów i projektantów, którzy od dawna (mniej lub bardziej) ze sobą rywalizują. W końcu jak odróżnić dzieło sztuki od niebanalnie i doskonale zaprojektowanego mebla? 🙂

Szczypta historii

Design ma korzenie w użyteczności. Przedmioty codziennego użytku, choć zmieniają swoją formę, funkcję i odchodzą w zapomnienie na rzecz nowych, uczestniczą w naszym życiu od najdawniejszych czasów. Wraz z rozwojem cywilizacji, zaczęto przykładać wagę do ich wyglądu. Można zatem uznać, że design istniał już przed naszą erą. Jeśli jednak chodzi o design, jaki jest nam bliski współcześnie, to sprawa ma się już nieco inaczej. Mam tu na myśli design rozumiany jako nie tylko zdobienie, ale celowe i przemyślane projektowanie przedmiotów (zanim zostaną wyprodukowane), by w określony sposób wpływały na odbiorcę. Jego początków można doszukiwać się w okresie rewolucji przemysłowej. Wówczas pojawił się również zawód projektanta, a poszczególne etapy wytwarzania produktów zostały rozdzielony pomiędzy różnych specjalistów.

Gdy mowa o sztuce – jej historia też sięga czasów przed naszą erą i po części łączy się z pradawnym wzornictwem. W końcu ręcznie zdobione naczynia, przepiękne tkane dywany czy dekorowane stronice książek sprzed kilku(nastu) wieków, uważane są dziś prędzej za sztukę niż design. Oczywiście, oprócz takich dzieł, jako pierwsze na myśl w kategorii sztuki, przychodzą nam obrazy słynnych artystów, wybitne rzeźby i posągi, a czasem nawet wnętrza lub całe budynki kościołów, fontanny i zapierające dech w piersiach fasady obiektów architektonicznych. A czy te kilka ostatnich to przypadkiem już nie design? Gdzie jest ta granica?

Waza Borghese (I wiek p.n.e.)

Księga Godzin Christophera I w Badenii, głosy świętych. (około 1488)

Mona Lisa (1503-1506) – Leonardo da Vinci

Panny z Avignon (1907) – Pablo Picasso

Sagrada Família (budowa rozpoczęta w 1882) – Antoni Gaudí 

Inny punkt widzenia

Ze sztuką jest trochę tak, że pewnego dnia, jakiś jeden lub grupa krytyków, uznaje określony obraz za istne arcydzieło i wszyscy, którzy mogą sobie na to pozwolić, lgną tłumnie zobaczyć to dzieło, a inne „cuda” spod pędzla tego artysty zyskują ogromną wartość rynkową. Co prawda trochę może to przypominać promocję nowego iPhone’a, ale jest tu (nie)jedna zasadnicza równica (oczywiście pomijając sposób wykonania, materiały, cenę, rzeczywistą wartość itp.): żaden „iPhone”, nie będzie wzbudzał tak długo pożądania jak dzieło sztuki. Wartość rynkowa obrazów czy rzeźb legendarnych wręcz artystów, sięgają grubych milionów. Są to unikaty, jedyne na świecie, których nie wyprodukuje się w wielu egzemplarzach. Oryginał będzie tylko JEDEN! Co więcej, nie tracą one na funkcjonalności i nie są wypierane tak skutecznie przez postęp technologiczny jak przedmioty codziennego użytku, zwłaszcza dziś, gdy wszystko pędzi jak oszalałe. Być może właśnie to, jest kluczem do sedna? Czy właśnie to cenimy w sztuce, że jest ona trudniej uchwytna, ale o wiele bardziej trwała niż to, co nas otacza każdego dnia?

Jest jeszcze pewien paradoks tej całej sytuacji. Przecież niektóre stare przedmioty, zwłaszcza te, które stały się już zabytkami, zyskują na wartości kilkukrotnie. A jeśli w jego posiadaniu była światowej sławy osobistość to wartość dodatkowo idzie w górę. Wówczas wzornictwo też staje się drogocenne i rozchwytywane…

Designart

W drugiej połowie ubiegłego wieku, a zwłaszcza w latach 80., wielu projektantów, chcąc utrzymać się na rynku w okresach, gdy nie mieli zamówień, balansowało na pograniczu sztuki i designu. Uciekali się do projektów niby użytkowych, ale wyraźnie pełniących funkcję dekoracyjną. Dzięki własnym projektom „edycji limitowanych”, zwanych również „designartem” niejednemu udało się przetrwać, a nawet rozsławić swoje imię. Doskonałym przykładem są dzieła Rona Arada (izraelskiego artysty, projektanta i architekta, o którym jeszcze na pewno przeczytasz na moim blogu ;)). Wybrane zobaczysz na poniżej, a więcej znajdziesz na oficjalnej stornie projektanta.

Fotel: Little Heavy (1989) – Ron Arad

Concrete Stereo (1989) – Ron Arad

New Orleans chair and Bookworm: Pracownia projektowa Rona Arada (1981-2003)

Hoker: Screw Stool (2006) – Ron Arad

Sofa: Glider (2007) – Ron Arad

Gdy ma się nóż na gardle, każdy usiłuje znaleźć sposób na wyjście z dołka (zwłaszcza finansowego). Poza tym nie da się ukryć, że zobaczenie swojego projektu na wystawie w muzeum, można śmiało uznać za powód do dumy. Co więcej, dodaje to prestiżu i stanowi rewelacyjną reklamę. Z drugiej jednak strony, artystom nie jest to na rękę, ponieważ projektanci tym sposobem stają się konkurencją… I tak to właśnie wygląda, gdy ludzka natura bierze górę. Na koniec jeszcze przytoczę słowa Rona Arada, które (moim zdaniem) są doskonałym podsumowaniem. 🙂

„Był czas, kiedy fotografia nie miała wstępu do świata sztuki. Później nie dopuszczano tam filmów wideo. To samospełniająca się przepowiednia. Designart powstał w reakcji na odrzucenie przez świat sztuki tradycyjnej. Gdyby świat akceptował bez oporów formy, które mogą mieć związek z meblami, designart nie byłby nam potrzebny. Może w ogóle go nie potrzebujemy? Jednak rynek udowodnił, że jest inaczej. Istnieje zapotrzebowanie na te przedmioty, niezależnie od tego, jak je nazwiemy.”
– Ron Arad

Jakie są Twoje przemyślenia na temat granicy między sztuką a designem? Czy to dobrze, że istnieją takie podziały? Z przyjemnością poznam Twoją opinię!

Życzę Ci fascynującego dnia i przyjemnego obcowania ze sztuką i designem! 🙂

źródła obrazów